Przesilenie Malarstwo Północy 1880 – 1910

Przesilenie Malarstwo Północy 1880 – 1910
Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie (18 listopada 2022 – 5 marca 2023)

Erik Werenskiold (1855–1938, Norwegia) Na równinie 1883, olej, płótno, Gothenburg Museum of Art. Fot. Gothenburg Museum of Art

Słowo «przesilenie» w tytule odnosi się do dwóch zjawisk: przesilenia letniego, które w Skandynawii (gdzie nosi nazwę Midsommar) jest jednym z najważniejszych dni w roku oraz do przemian w malarstwie północnoeuropejskim, dokonujących się pod koniec XIX w. pod wpływem kontaktów malarzy nordyckich z artystami działającymi w Paryżu. Nie tylko z Francuzami, również z innymi Europejczykami przybywającymi do stolicy Francji, będącej wówczas centrum świata sztuki. Kontakty z polskimi malarzami zostały zaznaczone na tej wystawie. Kilka dzieł Skandynawów sąsiaduje z wybranymi pracami o podobnej tematyce m.in. Boznańskiej, Chełmońskiego, Mehoffera i Weissa.

Richard Bergh (1858–1919, Szwecja) Nordycki letni wieczór 1899–1900, olej, płótno Gothenburg Museum of Art. Fot. Gothenburg Museum of Art

Oscar Björck (1860–1929, Szwecja) Wodowanie łodzi, Skagen 1884, olej, płótno, Art Museums of Skagen. Fot. Art Museums of Skagen

Lejtmotywem ekspozycji jest natura i relacje w jakie wchodzi z nią człowiek. Charakterystyczne skandynawskie krajobrazy na płótnach malarzy nordyckich to coś więcej niż pejzaże, panoramy etc. Oddają one nie tylko piękno czy majestat przyrody, ale również uczucia i emocje przedstawianych na tle krajobrazów ludzi. Malarze nordyccy potrafili wizualizować związek natury z nastrojami człowieka. Szczególnie upodobali sobie pejzaże zimowe. Jak można się domyślać, zima najbardziej sprzyja refleksjom w tym regionie naszego kontynentu. Chętnie też przedstawiali bliskie naturze życie i zwyczaje mieszkańców wsi.

Vilhelm Hammershøi (1864–1916, Dania) Wnętrze z młodą kobietą widzianą od tyłu 1904, olej, płótno, Randers Kunstmuseum © Randers Kunstmuseum © Photo: Randers Kunstmuseum

Na wystawie zobaczymy również obrazy ukazujące przytulne wnętrza nordyckich mieszkań; przeważnie są na nich kobiety podczas wykonywania codziennych zajęć. Niektóre skandynawskie malarki uwieczniały na płótnach wnętrza swoich pracowni. Hanna Hirsch-Pauli przedstawiła swoją przyjaciółkę z dłońmi poplamionymi farbami, w pozie raczej nieprzyjmowanej przez zwykłe kobiety. Wiele Skandynawek odebrało wykształcenie artystyczne i odcinało się od mieszczańskiego życia, jak można przypuszczać, nie tylko w swojej twórczości. Na tej ekspozycji nie mogło także zabraknąć prac odzwierciedlających schyłkowość dziewiętnastego stulecia. Znajduje się wśród nich Melancholia Edvarda Muncha. Omawiana wystawa jest więc też, rzadko zdarzającą się w Polsce, okazją zobaczenia oryginału innego dzieła autora słynnego Krzyku.

Wystawa Przesilenie Malarstwo Północy 1880 – 1910 w Muzeum Narodowym w Warszawie, przygotowana we współpracy z Muzeum Sztuki w Göteborgu w Szwecji, obejmuje ponad 100 dzieł, wypożyczonych z 22 muzeów z terenu całej Skandynawii. Kuratorzy – Agnieszka Bagińska i Wojciech Głowacki – pogrupowali je w siedmiu tematycznych salach: Pochwała prowincji, Doświadczenie pejzażu, Definiowanie przestrzeni, Poszukiwanie korzeni, Rodzimy pejzaż i Metafizyka natury.

Przestrzeń wystawy została zaprojektowana w pracowni Jana Strumiłły. Architekci wykorzystali naturalne drewno pasujące tu jak ulał. W prosty sposób wzmacnia ono związek malarstwa północy Europy z naturą.

Program towarzyszący wystawie obejmuje m.in. zorganizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Nowe Horyzonty przegląd filmów skandynawskich (29 listopada 2022 – 10 lutego 2023). Zainauguruje go 29 listopada przedpremierowy pokaz filmu Gotland. Szczegóły na stronie Muzeum Narodowego w Warszawie