100 lat Szwejka

100 lat Szwejka. W marcu 2021 r. minęło sto lat od czasu, gdy Jaroslav Hašek z pomocą przyjaciela Františka „Franty” Sauera rozpoczęli w gospodach na Žižkovie (dzielnicy Pragi, słynnej dziś z licznych pubów) sprzedaż pierwszych zeszytów Przygód dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej. Dwa lata później Hašek zmarł nie ukończywszy ostatniego, czwartego tomu powieści, która szybko stała się bestsellerem. Przetłumaczono ją na prawie sześćdziesiąt języków, sprzedano w milionach egzemplarzy i nakręcono na jej podstawie niejeden film.
Hašek zaczął pisać „Szwejka” w lutym 1921 r., po powrocie z Rosji. Pierwszy fragment wysłał do kilku wydawców, ale żaden nie był zainteresowany publikacją. Wówczas „Franta” wpadł na pomysł wydawania książki w zeszytach, co pozwoliło za dochód ze sprzedaży jednej partii, pokrywać koszt kolejnego nakładu. Przypuszcza się, że na początku Sauer, który był również człowiekiem pióra, pomagał też Haškowi w pisaniu powieści.
Žižkovska gospoda U Kamenáče, w której Hašek lubił pisać, istnieje do dziś. Na Szlaku Haška tego miejsca nie można pominąć, ale chyba nie trzeba do tego specjalnie zachęcać?

Domek Jaroslava Haška w Lipnicy nad Sázavou. Fot. Ing. Zdenêk Rafaj

Pokój w domku Haška. Fot. Ing. Zdenêk Rafaj

W sierpniu 1921 r. pisarz z żoną Szurą i malarzem Jaroslavem Panušką wyjechali do Lipnicy nad Sázavou (około 114 km od Pragi, w kierunku na Brno). Zamieszkali w zajeździe U České koruny. Po roku Hašek kupił domek na podzamczu, gdzie mieszkał do końca życia. W Lipnicy, głównie w gospodzie U české koruny, napisał (oprócz opowiadań do czasopism) drugi i trzeci tom Przygód Szwejka oraz rozpoczął czwarty. Zmarł przedwcześnie 3 stycznia 1923 r. w wieku 39 lat. Został pochowany na miejscowym, starym cmentarzu.
W domku pisarza mieści się muzeum poświęcone jego życiu i twórczości. Znajdziemy tu wycinki z gazet, książki i rzeczy osobiste autora. W pobliżu w 125. rocznicę urodzin twórcy Szwejka, w 2008 r., został odsłonięty jego pomnik autorstwa Josefa Malejovskiego. Pobyt Haška w Lipnicy upamiętnia także gospoda U české koruny, wyremontowana przez wnuka pisarza Richarda Haška.

Narodowy Pomnik Podsłuchu – Ucho Bretschneidera (tajniaka z  Przygód dobrego wojaka Szwejka). Fot. David Falat

Gospoda U české koruny. W środku znajduje się gipsowy model Ucha Bretschneidera. Ing. Zdenêk Rafaj

Usta Prawdy…

… i Złote Oczy – inne odsłony Pomnika Podsłuchu. Fot. David Falat

W skale nad zalanym kamieniołomem granitu niedaleko Lipnicy nad Sázavou młodzi kamieniarze wyciosali niemal trzymetrowy relief przedstawiający ucho, zwane Uchem Bretschneidera. Nawiązuje ono do postaci tajniaka Bretschneidera z powieści Haška. W gospodzie U české koruny v Lipnicy nad Sázavou na korytarzu wisi gipsowy model ucha, który służył jako makieta (w skali 1:6). W innym kamieniołomie w okolicy Lipnicy powstały Usta Prawdy, zainspirowane płaskorzeźbą z przedsionka bazyliki Santa Maria in Cosmedin w Rzymie. Następnie w Starym Kamieniołomie wyrzeźbiono Złote Oczy. Wszystkie trzy płaskorzeźby tworzą tzw. Narodowy Pomnik Podsłuchu. Wiedzie do niego dobrze oznakowany szlak turystyczny, który rozpoczyna się obok gospody U české koruny. Po około kilometrze szlak rozgałęzia się, poszczególne reliefy są oddalone od siebie, każdy znajduje się w innym kamieniołomie. Cała wycieczka zajmie co najmniej 2 godziny, a do przejścia są ok. 4 kilometry.

W amfiteatrze pod zamkiem, niedaleko domku Haška, od ponad sześćdziesięciu lat odbywa się festiwal humoru Haškova Lipnice.